Wojciechów - Wieża Ariańska i Muzeum Kowalstwa.
Gdy tylko nadchodzi wiosna w naszych głowach rodzą się pomysły na wycieczki. Na początek te bliższe, tak dla rozgrzewki przed sezonem letnim. Jest właśnie takie miejsce, gdzie możemy zorganizować pierwszą wycieczkę rowerową, bo z Lublina do Wojciechowa jest "rzut kamieniem". Jest tam wiele do zobaczenia: Wieża Ariańska z jedynym w Polsce Muzeum Kowalstwa czy starą zabytkową kuźnię. Więc, żeby nie przedłużać jedziemy do Wojciechowa pod Lublinem...
W Wojciechowie konie kują, więc Koziołek mądra głowa udał się do Wojciechowa. A co przeżył i zobaczył tego nikt nam nie opowie więc jak tylko będzie ciepło pora udać się do Wojciechowa koło Lublina.
Już z daleka, przed Wojciechowem możemy zobaczyć wysoką budowlę która góruje nad miejscowością. Kierujemy się w tamtym kierunku. Pod wieżą znajduje się parking na kilka samochodów. Gdyby był zajęty możemy zaparkować gdzieś w pobliżu: koło kuźni lub pod sklepem spożywczym koło myjni samochodowej. Wojciechów nie jest duży więc możemy przejść się piechotą i odkryć inne perełki tej miejscowości.
Gdy już znajdziemy się pod wieżą spójrzmy na otoczenie. Obiekt był otoczony fosą. Zauważymy to patrząc na ukształtowanie terenu wokół budynku. Widoczne są także pozostałości murów obronnych. Możemy tu odpocząć ponieważ plac wyposażony jest w stoły i ławy oraz w miejsce na ognisko co stanowi również doskonałe miejsce rekreacyjne dla licznych wycieczek dziecięcych podążających śladami ginących zawodów.
Warto wejść do wieży po zewnętrznych schodkach i zobaczyć jedyne w Polsce Muzeum Kowalstwa, w którym prowadzone są lekcje muzealne oraz warsztaty robienia podków z masy solnej i zdobienia żelaza. W 2019 r. przy Wieży otwarto Aleję Zasłużonych Kowali ozdobioną szpalerem balustrad wykonanych w ramach konkursu kucia artystycznego. Odnowioną w bieżącym roku elewację budynku zdobi wykute drzewo, a także duże podkowy stanowiące doskonałe tło do robienia zdjęć.
Wieża Ariańska jest ciekawym obiektem do zwiedzania również po zmroku. W roku 2013 została wykonana iluminacja wieży, której profesjonalne podświetlenie pozwoliło na wyeksponowanie bryły budynków i najciekawszych detali architektonicznych.
Historia Wieży Ariańskiej w Wojciechowie.
Wieża Ariańska w Wojciechowie stanowi największą atrakcję turystyczną Wojciechowa. Jej ciekawa historia i wyjątkowość architektoniczna, a także instytucje w niej funkcjonujące sprawiają, że jest to miejsce odwiedzane zarówno przez mieszkańców Gminy jak również turystów z z kraju i z zagranicy. W jej średniowiecznych murach mieści się Gminny Ośrodek Kultury w Wojciechowie, który jest inicjatorem wielu imprez, szczególnie tych promujących polskie kowalstwo artystyczne, dlatego Wieża i jej otoczenie obfituje głównie w atrakcje turystyczne związane z kowalstwem.
Wieża Ariańska to budowla obronno-mieszkalna wzniesiona przez J. Pileckiego, starostę lubelskiego, w latach 1520-1530. Stanowi ona pozostałość dużego założenia obronnego wybudowanego pod koniec XIV w. przez Szczekockich herbu Odrowąż. Przez lata spełniała wymogi wygodnego mieszkania, a spiętrzone mury zapewniały właścicielowi bezpieczeństwo i podnosiły jego prestiż społeczny.
W 1534 r. Pileccy przeprowadzili się do Bełżyc oddając Wojciechów w arendę Firlejom herbu Lewart, a następnie Spinkom herbu Prus, ostatecznie sprzedając posiadłość Stanisławowi Spince w 1580 r. To właśnie on, jeszcze jako dzierżawca, udzielił w murach wieży schronienia znanemu pastorowi i kaznodziei kalwińskiemu Marcinowi Krowickiemu. Trzecią kondygnację wieży przeznaczono na zbór kalwiński.
W 1599 r. Wojciechów przeszedł na własność podkomorzego chełmskiego Pawła Orzechowskiego herbu Rogala, który był wyznania kalwińskiego. Nie rezydował on jednak w Wojciechowie, osiadł tu dopiero jego syn, również Paweł, który zamieszkał w zbudowanym w 1632 r. dworze – pałacu, zlokalizowanym na północ od wieży. Wieża straciła funkcję mieszkalną i z czasem została przeznaczona na magazyn zbożowy. Orzechowscy sprzedali posiadłość wojciechowską w 1778 r.
Następnie właścicielami dóbr byli Morscy, Ostrowscy, Grodziccy, Świeżawscy i Popławscy. W połowie XIX w. w istotny sposób zmieniono wygląd wieży, głównie przez likwidację jej szczytów na rzecz dachu naczółkowego. W 1910 r. zaniedbaną i zniszczoną wieżę przekazano Towarzystwu Opieki nad Zabytkami Przeszłości w Warszawie i już rok później przystąpiono do jej odbudowy. Prace kierowane przez Jana Koszczyc-Witkiewicza przerwała wojna. Powtórną próbę odbudowy spotkał ten sam los w 1939 roku. Dopiero w 1972 r. ponownie przystąpiono do gruntownego remontu. Odrestaurowany budynek przekazano na potrzeby Gminnego Ośrodka Kultury. Z czasem siedzibę znalazła tu Biblioteka Gminna, a także Muzeum Kowalstwa, Wojciechowskie Muzeum Regionalne, Punkt Informacji Turystycznej oraz Stowarzyszenie Kowali Polskich.
Wieża ariańska to unikalna budowla w województwie Lubelskim a nawet i w Polsce, która stanowi cenny zabytek historii i architektury. Jest to obiekt, który przez wieki był świadkiem wielu znaczących wydarzeń i zmian społeczno-religijnych, które miały miejsce na terenie Polski, szczególnie w kontekście różnorodności wyznaniowej, jak również tolerancji religijnej.
Wieża ariańska zlokalizowana w malowniczym Wojciechowie, początkowo pełniła funkcję obronną. Jej budowa datowana jest na XVI wiek. Znaczenia tej budowli nie można jednak rozpatrywać wyłącznie przez pryzmat funkcji militarnej. Bardziej istotne jest jej przeznaczenie związane z ruchem ariańskim, znanym również jako Bracia Polscy. Przybliżając kontekst historyczny, warto wspomnieć, że ruch ariański w Polsce wiąże się z okresem reformacji, podczas którego doszło do rozwoju wielu nurtów protestanckich, w tym właśnie arianizmu.
Arianie byli nonkonformistami religijnymi, którzy głosili między innymi odrzucenie doktryny Trójcy Świętej, co stawiało ich w opozycji nie tylko do katolików, ale i większości protestantów. W Polsce od XVI do XVII wieku społeczność ariańska była stosunkowo silna i aktywna, ciesząc się początkowo pewnym stopniem tolerancji religijnej, co było odzwierciedleniem ówczesnej polityki Rzeczpospolitej Obojga Narodów, opartej na zasadzie religijnej liberum veto. Biorąc pod uwagę ethos tolerancji, który panował wówczas w Polsce, wieża w Wojciechowie mogła służyć nie tylko jako obiekt obronny, ale również jako miejsce spotkań i dyskusji dla arian. Warto jednak podkreślić, że tolerancja religijna miała swoje granice, co zaowocowało wieloma konfliktami i nawet oficjalnymi zakazami praktykowania arianizmu, co ostatecznie mogło przyczynić się do upadku tego ruchu w Polsce. Z biegiem wieków wieża ariańska przeżyła liczne przekształcenia.
Została odbudowana i renowowana na przestrzeni lat, zawsze zachowując swoje historyczne znaczenie jako punkt orientacyjny w lokalnej wspólnocie. Obecnie jest to obiekt zabytkowy, przyciągający turystów i badaczy zainteresowanych historią polskiej różnorodności religijnej oraz dziedzictwem, które przetrwało próbę czasu. Podsumowując, wieża ariańska w Wojciechowie stanowi nie tylko cenny zabytek architektoniczny, ale jest też przypomnieniem o bogatej i złożonej historii religijnej Polski. Jest symbolem czasów, gdy Polska stanowiła przestrzeń, w której na różne sposoby próbowano łączyć ideę wolności sumienia z realiami społeczno-politycznymi. Historia wieży może służyć jako przestroga, ale i inspiracja dla współczesnych debat na temat tolerancji i różnorodności.